Çin, 2013’te duyurduğu ‘Kuşak ve Yol’ teşebbüsüyle gelişmekte olan ülkelere altyapı ve yol için kredi kullandırdı. Lakin köprüler, limanlar bütçeleri yutmaya başlayınca Pekin bu başşehirler üzerindeki nüfuzunu artırdı. Karadağ ile yapılan ‘Borç ödenmezse toprak talep etme hakkı doğar’ muahedesi yeni İpek Yolu’nun arkasındaki asıl hedefi ortaya koydu. Borcunu ödeyemeyen Sri Lanka’da ülkenin ticaret limanı rejimin eline geçti.
‘RUSYA’DAN SONRA SIRA ÇİN’E GELECEK’ ÖNGÖRÜLERİ GÜNDEMDE
Kuşak ve Yol’u ulusal güvenlik tehdidi olarak gören Avustralya ise mutabakattan çekildi. Bu süreçte G7 devletleri, gelişmekte olan ülkelere altyapı finansmanı için 600 milyar dolarlık fon sağlanması konusunda anlaştı. İşgal planına dönen ‘kuşağa’ alternatif olan proje ‘Batı, Çin’in global hegemon güce dönüşmesini önlüyor’ değerlendirmelerini getirdi. ‘Rusya’dan sonra sıra Çin’e gelecek’ öngörüleri de tekrar gündeme geldi.
PEKİN’İN İPEK YOLU’NU BATI’NIN DUVARI KESECEK
G7 başkanları, Çin’in ‘modern İpek Yolu’ olarak nitelendirilen ‘Kuşak ve Yol’ Projesi’ne alternatif proje getirdi. Önderler, gelişmekte olan ülkelerde altyapının finansmanı için 600 milyar dolar fon sağlama kararı aldı. Böylelikle Çin’in ‘Kuşak ve Yol’ kapsamında ülkeleri çok borçlandırıp kendi politik hegemonyası için kullanması ve varlıklarına el koymasının önüne geçilmesi planlanıyor.
Çin’in çağdaş İpek Yolu teşebbüsü olarak da nitelenen “Kuşak ve Yol” isimli dev ticaret ve altyapı projesiyle bilhassa gelişmekte olan ülkeleri ekonomik olarak nüfuz alanına dahil etmesine karşı G7 önderlerinden atak geldi. ABD, İngiltere, Almanya, İtalya, Fransa, Japonya ve Kanada’dan oluşan G7’nin önderleri, gelişmekte olan ülkelerde altyapının finansmanı için 600 milyar dolar fon sağlama kararı aldı. Çin’in trilyonlarca dolarlık altyapı inisiyatifi, ülkeleri çok fazla borçlandırdığı gerekçesiyle eleştiriliyordu. G7’nin Global Altyapı ve Yatırım için Paydaşlık Planı aslında geçen yıl İngiltere’de yapılan G7 görüşmelerinde gündeme gelen bir program. ABD Lideri Joe Biden, G7’nin planı için “Net olmak istiyorum. Bu yardım ya da hayır teşebbüsü değil. Herkese çıkar sağlayacak bir yatırım. Ülkelerin demokrasilerle paydaşlık yapmanın somut faydalarını görmesine yardımcı olacak” dedi. Plan kapsamında ABD; hibeler, federal fonlar ve özel yatırımlardan 200 milyar dolarlık bir bütçe vadetti. Avrupa Birliği de 300 milyar euroluk kaynak kelamı verdi. Avrupa Kurulu Lideri Ursula von der Leyen, projenin gayesinin “kalkınmakta olan ülkelerdeki ortaklarımıza bir seçenekleri olduğunu göstermek için olumlu bir yatırım duygusu sunmak” olduğunu söyledi. Altyapı programı birinci olarak 2021’de İngiltere’de yapılan G7 toplantısında gündeme gelmişti. O devir “Daha düzgün bir dünya inşa et” ismini taşıyan ABD öncülüğündeki planda gelişme kaydedilememesi üzerine ismi Global Altyapı ve Yatırım için Paydaşlık Planı olarak değiştirilmiş ve 2022 G7 tepesinin gündemine alınmıştı. G7 ülkeleri yeni planlarıyla iklim değişikliğiyle çabayı, global sıhhati uygunlaştırmayı, cinsiyet eşitliğini ve dijital bir altyapı geliştirmeyi hedefliyor. Büyük projeleri ortasında, Angola’da güneş gücüyle çalışan bir tesis, Senegal’de bir aşı fabrikası ve Mısır ve Afrika Boynuzu üzerinden Singapur’u Fransa ile bağlayacak 1609 kilometre uzunluğunda bir su altı telekomünikasyon kablosu da sayılıyor. Çin, önderi Şi Cinping’in 2013’te duyurduğu proje ile gelişmekte olan ülkelere liman, yol ve köprü üzere altyapı projelerinde finansman sağlıyor. Nesil ve Yol İnisiyatifi, ticari ilgileri geliştiriyor. Lakin inisiyatif, tıpkı vakitte esasen borç yükü altında ezilen ülkelere yüksek faizli krediler sağladığı ve bu ülkeler borçlarını ödeyemedikleri takdirde kıymetli varlıklarına el koyma aracı olarak kullanıldığı gerekçesiyle eleştiriliyor. Bu projeyle Çin, sırf ticari bağlantılarını değil tesir alanını da genişletmeyi ve global liderlik çabasında öne geçmeyi amaçlıyor. Bunun en değerli göstergesi birçok ülkenin Çin’de Uygur Türklerine uygulanan insan hakları ihlallerine ekonomik bağımlılık yüzünden gerekli yansıyı gösterememesi olarak görülüyor. Gerçekten Pasifik’te Çin’in nüfuzundan rahatsız olan Avustralya geçen yıl Mayıs ayında Victoria eyaletinin imzaladığı, Nesil Yol Projesi işbirliği mutabakatlarını iptal etmişti. ‘Kuşak ve Yol’ projesinin anahtar ülkelerinden Sri Lanka ise bu yılın başlarında borçlarının tekrar yapılandırılmasına yardımcı olması için Pekin’den dayanak istemişti. Çin, geçen 10 yılda otoyol, liman ve havalimanları üretimi için ada ülkesine 5 milyar dolar kredi vermişti. Lakin borcunu ödeyemeyen ve halihazırda iflas eden Sri Lanka Hambantota Limanı’nın yüzde 70’ini 99 yıl boyunca Çinli şirkete devretmek zorunda kalmıştı. Asya-Avrupa ana deniz rotasına on deniz mili arada yer alan Hambantota Limanı, İpek Yolu Ekonomik Nesli üzerinde stratejik bir pozisyonda bulunuyor.
